Οι περίφημες πετρόχτιστες μάντρες της Λήμνου αποτελούν ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά στοιχεία του αγροτικού τοπίου του νησιού. Πρόκειται για παραδοσιακά αγροτοκτηνοτροφικά συγκροτήματα που κατασκευάστηκαν για να στεγάζουν και να εξυπηρετούν τις ανάγκες των Λημνιών Κεχαγιάδων (κτηνοτρόφων/γεωργών) και όλου τους του βίου.

Διασκορπισμένες σε όλο το νησί, σήμερα αγγίζουν τις 2000 –οι περισσότερες εκ των οποίων εγκαταλελειμμένες. Η πυκνή παρουσία τους στον χώρο δημιούργησε ένα εκτενές σύστημα που επέτρεψε στους ανθρώπους να εδραιώσουν την παρουσία τους στα χωράφια και τα βοσκοτόπια του νησιού.

Οι μάντρες της Λήμνου είναι κατασκευασμένες από τοπικά υλικά, όπως πέτρα, πηλό, καλάμια και φύκια, ενώ η ξυλεία μεταφερόταν από τα γειτονικά νησιά, τη Θράκη και το Άγιο Όρος. Η κατασκευαστική τους τεχνική παραμένει αναλλοίωτη στο πέρασμα των αιώνων. Η μορφή και η οργάνωσή τους είναι άμεσα συνυφασμένη με τις ανάγκες που εξυπηρετούσαν, περιλαμβάνοντας χώρους εργασίας, αποθήκευσης, σταβλισμού αλλά και ιδιαίτερο χώρο για παραμονή ή και μόνιμη κατοικία.

Οι μάντρες λειτουργούσαν ως μια ευρύτερη πολύ-λειτουργική περιοχή περιφραγμένη με ξερολιθιά, στο εσωτερικό της οποίας βρίσκεται το κύριο κτίσμα και παραδοσιακά το αλώνι, ο χτιστός φούρνος και ένας μικρός λαχανόκηπος, ενώ στο εξωτερικό εκτείνονται τα βοσκοτόπια και οι καλλιέργειες σιτηρών και οσπρίων για τα κοπάδια αλλά και για ανθρώπινη κατανάλωση.

Διαθέτοντας σπάνια αισθητική, πλήρως εναρμονισμένη με το φυσικό τοπίο, αυτή η άγνωστη -και συχνά αγνοημένη- αρχιτεκτονική κληρονομιά περικλείει στο σύνολό της τα αποτυπώματα ενός αρχέγονου λαϊκού πολιτισμού που ζει και αναπτύσσεται στο νησί απρόσκοπτα εδώ και αιώνες.

Η σταδιακή εγκατάλειψη της πλειοψηφίας των μαντρών ήδη από τη δεκαετία του 1960 και η συγκέντρωση της κτηνοτροφίας σε ολοένα και λιγότερα χέρια τις τελευταίες δεκαετίες, ανέκοψαν την παραδοσιακή και ισορροπημένη σχέση φυσικού περιβάλλοντος και ανθρώπου, οδηγώντας από τη μία πλευρά σε επιζήμιες για το περιβάλλον αγροτικές πρακτικές και από την άλλη στην παραμέληση, ακόμη και την εγκατάλειψη.

Σήμερα, τα κατάλοιπα αυτά, που μαρτυρούν αυτάρκεια αιώνων, μπορούν να ανακτήσουν την ανεκτίμητη αξία τους για το περιβάλλον, την ιστορία του τόπου και την ίδια την κοινωνία, συμβάλλοντας στη κατανόηση της παραδοσιακής αγροτικής οικονομίας, της χρήσης του χώρου και του τρόπου ζωής των κατοίκων της Αιγαιοπελαγίτικης αυτής γης, στην οποία στηρίχθηκε, από την απώτερη αρχαιότητα, η ανάπτυξή της.

Το πρόγραμμα Terra Lemnia περιλαμβάνει πολύπλευρες δράσεις ανάδειξης των παραδοσιακών μαντρών της Λήμνου, ως μέρος της ζώσας κληρονομιάς του τόπου. Σε αυτό το πλαίσιο προβλέπεται η κατασκευή ενός πρότυπου, παραδοσιακού τύπου, προβατοστασίου με οικολογικά υλικά, δίπλα σε υπάρχουσα μάντρα, η δημιουργία διαδραστικής διαδικτυακής πλατφόρμας όπου θα παρουσιάζονται τα ευρήματα της -εν εξελίξει- επιτόπιας καταγραφής των παραδοσιακών μαντρών της Λήμνου και άλλες δράσεις τεκμηρίωσης και προβολής. Το παραδοσιακού τύπου προβατοστάσιο θα κατασκευαστεί αξιοποιώντας την πρότυπη μελέτη της Ανεμόεσσας με τίτλο «Λήμνος: Σύγχρονα προβατοστάσια και παραδοσιακές μάντρες. Μια πρόταση ολοκληρωμένης ανάπτυξης πρότυπων κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων σε ένα τοπίο ιδιαίτερης πολιτιστικής αξίας»

Σχετικά Reports

ΟΙ ΜΑΝΤΡΕΣ ΤΗΣ ΛΗΜΝΟΥ: ΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΑΦΗΓΗΣΗ
(έκθεση, Ιούλιος 2020)