Με πολλή χαρά θέλουμε να σας ενημερώσουμε ότι η Ανεμόεσσα και το Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο (MedINA), που συνεργάζονται στενά στο Πρόγραμμα Terra Lemnia, συμφώνησαν και ανέλαβαν την πρωτοβουλία Εγγραφής Στοιχείων Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Λήμνου στο Εθνικό Ευρετήριο της Ελλάδας. Το έναυσμα έδωσε η περυσινή καλοκαιρινή εκδήλωση της Ανεμόεσσας καθώς και η επίσκεψη στο νησί της κ. Ανδρομάχης Οικονόμου, Ειδικής Ερευνήτριας του Ιδρύματος Ερευνών και Διευθύντριας της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς και η σχετική ομιλία της στη Μύρινα. Η αρχή γίνεται με το γνωστό μας μελίχλωρο ή μελίπαστο τυρί, που τόσο συνδέεται με τις γεύσεις του τόπου μας, συντάσσοντας τον σχετικό προκαταρκτικό φάκελο/αίτημα, το οποίο και έτυχε της αποδοχής από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού.
Το Πρόγραμμα Terra Lemnia, όπως γνωρίζετε, ξεκίνησε πριν ενάμισι χρόνο περίπου. Εκπονείται σε συνεργασία με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΓΠΑ) και άλλους επιστημονικούς φορείς και οργανώσεις εντός και εκτός Ελλάδος και αφορά στην καταγραφή και ενίσχυση των παραδοσιακών εκείνων πρακτικών που ακολουθούσαν επί αιώνες οι γεωργοί και κτηνοτρόφοι του νησιού και οι οποίες συνέβαλαν καθοριστικά στη διαμόρφωση του μοναδικού Λημνιακού τοπίου και στην προστασία του περιβάλλοντος, της βιοποικιλότητας και των φυσικών πόρων. Οι δράσεις του προγράμματος έχουν πολύπλευρο χαρακτήρα και υλοποιούνται με την ενεργό συμμετοχή ενός δικτύου ενδιαφερόμενων παραγωγών και κτηνοτρόφων, συνδυάζοντας τα πορίσματα της έρευνας με πιλοτικές δράσεις στο πεδίο, ενεργοποιώντας τον διάλογο μεταξύ των ανθρώπων της παραγωγής, και προσφέροντας επιστημονική υποστήριξη και μεταφορά τεχνογνωσίας σε διάφορα θέματα ενδιαφέροντος. Στο άμεσο μέλλον στην εικόνα αυτή θα ενσωματωθούν και τομείς του δευτερογενούς τομέα που συνδέονται με το εμπόριο, τον τουρισμό.
Το Εθνικό Ευρετήριο φιλοδοξεί να αποτελέσει μια έγκυρη και επικαιροποιημένη εικόνα της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας. Μέσω αυτού επιδιώκεται να δοθεί ο λόγος στους ίδιους τους φορείς της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (νησιά, κοινότητες, ομάδες, ακόμα και μεμονωμένα άτομα) προκειμένου να μοιραστούν τη δική τους πολιτισμική εμπειρία με το εγχώριο και διεθνές κοινό, να μιλήσουν για τη συλλογική τους ταυτότητα, να διατυπώσουν προτάσεις για τη μελέτη και κυρίως για τη διαφύλαξη της άυλης κληρονομιάς τους.
Η διαδικασία εγγραφής αποτελείται από τρία στάδια. Το πρώτο αφορά στη συμπλήρωση της Δήλωσης Πρόθεσης. Προσφάτως εγκρίθηκε το αίτημα υπαγωγής ενός πρώτου στοιχείου της άυλης πολιτιστικής μας κληρονομιάς: του μελίχλωρου/μελίπαστου. Θα ακολουθήσουν, φιλοδοξούμε, τα επόμενα χρόνια και άλλες προσπάθειες εγγραφής στοιχείων, όπως οι μάντρες, τα λακαριά και τα τσίπουρα, τα σύκα, και πιθανόν άλλα.
Το δεύτερο στάδιο είναι εκείνο της δημόσιας διαβούλευσης και της επεξεργασίας του Δελτίου Στοιχείου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Σε αυτό το στάδιο βρισκόμαστε σήμερα για το μελίπαστο / μελίχλωρο. Και εδώ ζητείται η ενεργός συμμετοχή η δική σας, εκείνη των παραγωγών, των κτηνοτρόφων -για τους οποίους αποτελεί μέρος της συλλογικής και οικογενειακής τους μνήμης-, της κοινωνίας ευρύτερα που το έχει εντάξει στην κουζίνα της με τόσο δημιουργικό τρόπο (κασπακνό) αλλά και του καθενός σας, των τοπικών κοινοτήτων που συνδέονται ιδιαίτερα με την κτηνοτροφία, όπως του Κάσπακα, των Τσιμαντρίων και του Κοντιά, κ.ά. Στόχος είναι η προαγωγή του διαλόγου και της συνεργασίας μεταξύ των φορέων αλλά και των εξειδικευμένων επιστημόνων ή και άλλων συλλογικών φορέων του τόπου, σχετικά με τη διάσωση και ανάδειξη της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς του μοναδικού αυτού προϊόντος του τόπου μας, που αυτή την περίοδο έχει την τιμητική του!
Το τρίτο στάδιο θα ακολουθήσει το Φθινόπωρο, και αφορά στην Υποβολή Δελτίου για το μελίπαστο/μελίχλωρο στη Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΥΠΠΟΑ, εφόσον φυσικά έχουμε ολοκληρώσει με επιτυχία την εσωτερική διαβούλευση του δεύτερου σταδίου. Η Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς εξετάζει τα δελτία που υποβλήθηκαν μέσα στο ορισμένο διάστημα και ξεκινάει η σχετική επικοινωνία με τους αρμόδιους. Όταν, σε συνεννόηση με τους συντάκτες του Δελτίου (εν προκειμένω την Ανεμόεσσα και το MedINA, που κατέθεσαν τη Δήλωση Πρόθεσης) κριθεί ότι αυτό ανταποκρίνεται στις προδιαγραφές που διέπουν το Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας, τότε το Δελτίο και το λοιπό συνοδευτικό τεκμηριωτικό υλικό αποστέλλονται στα μέλη της Εθνικής Επιστημονικής Επιτροπής για την εφαρμογή της Σύμβασης για την ΑΠΚ, προκειμένου να διατυπώσουν τη γνώμη τους. Ακολούθως, το στοιχείο είτε εγγράφεται με Υπουργική Απόφαση στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας είτε η εγγραφή του, με τη μορφή που υποβλήθηκε το συγκεκριμένο Δελτίο, απορρίπτεται.
Με αφορμή τη σύνταξη του πρώτου φακέλου για το μελίχλωρο/μελίπαστο, στο οποίο έχουμε την επιστημονική υποστήριξη του κυρίου Θεόφιλου Μασούρα, Αναπληρωτή Καθηγητή Γαλακτοκομίας του ΓΠΑ, στο Τμήμα Επιστήμης Τροφίμων & Διατροφής του Ανθρώπου, μεγάλο γνώστη των τυριών και λάτρη του μελίπαστου, θα θέλαμε να ζητήσουμε τη συνδρομή όλων σας, όλων εκείνων που μπορούν να παρέχουν σημαντικές πληροφορίες για την παρασκευή του, τη συντήρησή του, τη χρήση του στην τοπική κουζίνα, καθώς και τυχόν ιστορικά στοιχεία για τις παραδοσιακές αυτές πρακτικές -και, ευρύτερα, για τη σημασία του προϊόντος αυτού στην τοπική οικονομία.
Μια ομάδα συνεργατών του MedINA, συνεπικουρούμενη από μέλη της Ανεμόεσσας και του ΓΠΑ , θα επισκεφθούν τη Λήμνο στα τέλη Ιουνίου για τη συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού. Όσοι θέλετε μπορείτε να συμβάλετε σε αυτήν την προσπάθεια, καταθέτοντας τη δική σας μικρή ιστορία που συνθέτει εν τέλει τη συλλογική μνήμη και την ταυτότητα του νησιού μας.
Στοιχεία επικοινωνίας:
Ανεμόεσσα:
Ήβη Νανοπούλου, τηλ.: 210 3600711, email: NanopoulouI@tpa.gr
Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο (MedINA)
Ειρήνη Λυρατζάκη, τηλ.: 6945 877229, email: ilyratzaki@med-ina.org
