Το σήμερα και το χθες

Κτηνοτροφία

Η αιγο-προβατοτροφία αποτελούσε παραδοσιακά τη σημαντικότερη κτηνοτροφική δραστηριότητα στη χώρα και ιδιαίτερα σε περιοχές με φυσικά μειονεκτήματα, όπως οι ορεινές και οι νησιωτικές. Στη Λήμνο, όπως και σε άλλα νησιά, οι παραδοσιακές κτηνοτροφικές μονάδες ήταν συνήθως μικρές, βασιζόμενες στους περιορισμένους τοπικούς φυσικούς πόρους, με καθαρά εκτατικό χαρακτήρα και οριζόμενες από τις δυνατότητες της τοπικής οικονομίας και κοινωνίας.

Ακολουθώντας το γενικότερο πρότυπο της εντατικοποίησης, σήμερα στη Λήμνο έχουν δημιουργηθεί κτηνοτροφικές μονάδες μεγαλύτερης κλίμακας, σε ορισμένες περιπτώσεις με επενδύσεις σε σύγχρονο εξοπλισμό, οι οποίες σε μεγάλο βαθμό έχουν στηριχθεί στην ανεξέλεγκτη διασταύρωση -ή και πλήρη αντικατάσταση- των αιγο-προβάτων τοπικής φυλής με άλλα, ελληνικών ή ξένων φυλών, που θεωρούνται πιο παραγωγικά από τα ντόπια.

Τα ζώα των τοπικών φυλών, όντας πλήρως προσαρμοσμένα στις ιδιαίτερες συνθήκες του τόπου, μέσα από μακρόχρονη προσπάθεια των παραγωγών, προσφέρουν πολλαπλά οφέλη στην παραγωγή, όπως είναι ο λιτοδίαιτος χαρακτήρας, η ανθεκτικότητα σε ασθένειες και στις τοπικές κλιματικές συνθήκες, καθώς και η προσαρμογή σε ημι-εκτατικές συνθήκες βόσκησης στους σχετικά χαμηλής παραγωγικότητας βοσκότοπους του νησιού, μειώνοντας την ανάγκη αγοράς (ή καλλιέργειας) ζωοτροφών.

Από την άλλη μεριά, οι κυριότερες χρήσεις της γεωργικής γης στη Λήμνο σήμερα είναι οι καλλιέργειες κτηνοτροφικών φυτών και σιτηρών, κυρίως κριθάρι και βρώμη, που ευνοούνται από τα τοπικά χαρακτηριστικά του κλίματος και του εδάφους. Επομένως, η μεγάλη πλειονότητα των αγροτικών εκμεταλλεύσεων του νησιού παραμένουν μικτές, εξασφαλίζοντας έτσι μέρος των διατροφικών αναγκών του κοπαδιού μέσω της ιδιοπαραγωγής ζωοτροφών.

Η εντατικοποίηση του παραδοσιακού προτύπου εκτροφής έχει ως αποτέλεσμα την επιβάρυνση του εδάφους στις κύριες κτηνοτροφικές περιοχές του νησιού αλλά και την κατακόρυφη αύξηση των εισροών (ζωοτροφές, φάρμακα, εγκαταστάσεις κλπ.) με δυσμενείς επιπτώσεις για τους ίδιους τους παραγωγούς (αύξηση του κόστους παραγωγής, εξάρτηση από ξένες πηγές, αβεβαιότητα για την ποιότητα των ζωοτροφών κλπ), θέτοντας σε κίνδυνο τη δυνατότητα παραγωγής ποιοτικών προϊόντων.

Το πρόγραμμα Terra Lemnia έχει ως στόχο την υποστήριξη του ημι-εκτατικού συστήματος εκτροφής της Λήμνου, που βασίζεται στην ισορροπία μεταξύ της βόσκησης και της καλλιέργειας για την παραγωγή ποιοτικών συγκομισμένων ζωοτροφών, με απώτερο στόχο την παραγωγή ζωικών προϊόντων ποιότητας και την άμβλυνση των αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων του τομέα.

Σε αυτό το πλαίσιο, οι βασικές δράσεις του προγράμματος αφορούν στη βελτίωση της διαχείρισης των βοσκοτόπων του νησιού, στην παραγωγή ζωοτροφών με ποιοτικό χαρακτήρα και στην υποστήριξη των τοπικών φυλών ζώων, μέσω συστηματικής πρωτογενούς έρευνας, πιλοτικών δράσεων στο πεδίο και ποικίλων δράσεων εκπαίδευσης των παραγωγών.

Τον πρώτο χρόνο του προγράμματος πραγματοποιήθηκαν επισκέψεις σε πολλές κτηνοτροφικές μονάδες (μάντρες) του νησιού με στόχο την καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης της κτηνοτροφίας στη Λήμνο, ενώ τον δεύτερο χρόνο έχει ξεκινήσει η υλοποίηση των δράσεων στο πεδίο σε συνεργασία με ενδιαφερόμενους παραγωγούς και η διοργάνωση ανοιχτών εκπαιδευτικών δράσεων.