Κατά τη διάρκεια 28-30 Ιουλίου 2022 πραγματοποιήθηκε εξερευνητική αποστολή στο νησί της Λήμνου, με σκοπό την καταγραφή και συλλογή πολλαπλασιαστικού υλικού τοπικών ποικιλιών φυλλοβόλων οπωροφόρων δένδρων, για τις ανάγκες του έργου Fruitrees2Safeguard το οποίο υλοποιείται στα πλαίσια της δράσης Ερευνώ-Καινοτομώ-Δημιουργώ και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και Εθνικούς Πόρους μέσω του ΕΠΑνΕΚ (https://pomologyinstitute.gr/fruit-trees-two-safeguard/). Η αποστολή έγινε από την επιστημονικά υπεύθυνη του έργου Δρ Παυλίνα Δρογούδη (Τμήμα Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δένδρων Νάουσας, ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ) ενώ πολύτιμη συνεργασία προσέφεραν η καθηγήτρια του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών κα Πηνελόπη Μπεμπέλη, και η γεωπόνος του MedIΝA κα Δανάη Σφακιανού στα πλαίσια του έργου Terra Lemnia.
Έγιναν συνεντεύξεις με τοπικούς γεωπόνους και κατοίκους του νησιού, ολοκληρώθηκε η περιγραφή μορφολογικών χαρακτηριστικών κλαδιών, φύλλων και καρπών και συλλέχθηκε πολλαπλασιαστικό υλικό τοπικών ποικιλιών. Συζητήθηκε η δυνατότητα περαιτέρω αξιοποίησης του φυτικού υλικού τοπικών ποικιλιών.
Παρακάτω παρουσιάζονται μερικά αποτελέσματα της καταγραφής τοπικών ποικιλιών στη Λήμνο:
Αμυγδαλιά: Καταγράφηκαν οι ποικιλίες: ‘Καρυδάκι’, ‘Αφράτο’, ‘Παπούτσα-μεγάλη’, ‘Παπούτσα-μικρή’, ‘Ψευτο-Τέξας’, ‘Τουρκάκι-πικραμύγδαλο’ και «Μεγάλο πικραμύγδαλο». Επίσης καταγράφηκε ένας γενότυπος τύπου Παπούτσα αλλά πιο κοντή και όψιμης ωρίμανσης σε σχέση με τις άλλες δύο προαναφερθείσες παπούτσες.
Στο Τμήμα Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δένδρων Νάουσας έχουν ήδη εγκατασταθεί οι ποικιλίες ‘Καρυδάκι’ και ‘Αφράτο’ ενώ η πρόσφατη συλλογή δεδομένων των χαρακτηριστικών των δένδρων θα μας δώσει την δυνατότητα εγγραφής τους στον Εθνικό Κατάλογο Ποικιλιών. Επίσης έχει υλοποιηθεί βιοχημικός χαρακτηρισμός των καρπών και γενετικός χαρακτηρισμός σε μεγάλο αριθμό τοπικών ποικιλιών αμυγδαλιάς που συλλέχθηκαν απ’ όλη την Ελλάδα, σε συνεργασία με ερευνητές του Ινστιτούτου Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων (ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ), ΕΚΕΤΑ και IRTA (Lleida, Ισπανία).
Από τις παραπάνω ποικιλίες οι ‘Καρυδάκι’ και ‘Αφράτο’ καλλιεργούταν σε μεγαλύτερη έκταση. Η καλλιέργεια της αμυγδαλιάς είχε σημαντική οικονομική σημασία για τους κατοίκους του νησιού μέχρι και τη δεκαετία του 80 όταν οι τιμές πώλησης των καρπών έπαψαν να είναι ανταγωνιστικές. Σήμερα σημαντικός αριθμός κτημάτων και δένδρων κυρίως στις περιοχές Κάσπακα, Σαρδές και Αγίου Δημητρίου, αποτελούν μέρος του φυσικού τοπίου αφού τα δένδρα αντέχουν χωρίς καμία καλλιεργητική φροντίδα άρδευσης, λίπανσης ή φυτοπροστασίας μαρτυρώντας τον εγκλιματισμό αυτής της καλλιέργειας στην περιοχή. Συνήθως υπήρχαν ζημιές από τα κουνέλια σε κλαδιά που βρίσκονται στο κάτω μέρος της κόμης, ενώ σε ανώτερους βλαστούς υπήρχε μειωμένη βλαστική ανάπτυξη και ξηράνσεις από διάφορες ασθένειες και εχθρούς. Σε απαλοκέλυφες ποικιλίες αμυγδαλιές ζημιές προκαλούν τα πουλιά.
Δαμασκηνιά: Διάφορα είδη δαμασκηνιάς είναι επίσης εγκλιματισμένα στο νησί της Λήμνου, αφού βρέθηκε σημαντικός αριθμός δένδρων σε παραγωγή χωρίς καλλιεργητικές φροντίδες. Καταγράφηκαν οι τοπικές ποικιλίες ‘Μούσκλα-άσπρη’, ‘Μούσκλα-μαύρη’, ‘Τζάνερο-κίτρινο’ και ‘Τζάνερο-κόκκινο’. Έγινε συλλογή πολλαπλασιαστικού υλικού και περιγραφή των χαρακτηριστικών των φύλλωνΣτο νησί υπάρχουν και διάσπαρτα δένδρα μυροβολάνας (άγριας δαμασκηνιάς), οι καρποί των οποίων χρησιμοποιούνται από τους κατοίκους για την παρασκευή πολύ θρεπτικής μαρμελάδας.
Βυσσινιά: Κάτοικοι του νησιού αναφέρουν πως στο παρελθόν υπήρχε μεγάλος δένδρων τοπικής ποικιλίας βυσσινιάς και οι καρποί χρησιμοποιούνταν για την παρασκευή γλυκών και χυμού. Σήμερα αναφέρεται πως υπάρχουν διάσπαρτα δένδρα σε περιοχές της Ηφαιστείας και Γομάτι. Καταγράφηκαν τα χαρακτηριστικά δένδρου τοπικής βυσσινιάς σε οπωρώνα κοντά στη Μύρινα και συλλέχθηκε πολλαπλασιαστικό υλικό. Οι καρποί της βυσσινιάς
Ροδιά: Υπάρχουν διάσπαρτα δένδρα τοπικών γενοτύπων ροδιάς. Αξιολόγηση των χαρακτηριστικών τους θα ήταν ενδιαφέρον να ακολουθήσει κατά τη διάρκεια ωρίμανσης των καρπών.
Άλλα είδη φυλλοβόλων οπωροφόρων δένδρων: Στο νησί υπάρχουν πολλά δένδρα άγριας αχλαδιάς. Εντοπίστηκε μεμονωμένα δίπλα σε δρόμο μόνο μία αχλαδιά στο χωριό Κάσπακας. Το δένδρο είχε σημαντική παραγωγή. Πιθανόν λόγω του χαμηλού υψόμετρου δεν υπάρχουν τοπικές ποικιλίες αχλαδιάς και μηλιάς. Στο νησί υπάρχουν επίσης συκιές και μουριές.
