Παρά την πρωτόγνωρη δοκιμασία που γνωρίζει η ανθρωπότητα λόγω κορωνoϊού και την απομόνωση που βιώνουμε, φαίνεται ότι μικρές αχτίδες ζωής και προόδου είναι αρκετές για να μας πείσουν ότι δε σταματούμε να εργαζόμαστε, να ονειρευόμαστε και να ελπίζουμε.
Τα καλά νέα μας ήρθαν από τη Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού.
Θα θυμούνται ίσως πολλοί από σας την κατακλυσμιαία ημέρα της 21ης Νοεμβρίου 2019, όταν ο Προϊστάμενος κ. Γ. Δρίνης και η κ. Μ. Σερέτη του Τμήματος Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΥΠΠΟΑ και η φίλη πλέον της Λήμνου, κυρία Ανδρομάχη Οικονόμου, Διευθύντρια Ερευνών του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, ανταποκρίθηκαν στην πρόσκλησή μας και μας τίμησαν με την παρουσία τους στην εκδήλωση που οργανώναμε για την Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της Λήμνου, στο αμφιθέατρο Μαρούλα. Εν τέλει όλα ακυρώθηκαν εκείνο το βράδυ εξαιτίας της μεγάλης σε διάρκεια διακοπής ρεύματος που μας ανάγκασε να μείνουμε για ώρες στο σκοτάδι!
Η Ανεμόεσσα και το Μεσογειακό Ινστιτούτο για τη Φύση και τον Άνθρωπο (MedINA), δύο φορείς που συνεργάζονται στενά στο Πρόγραμμα TerraLemnia, συμφώνησαν και ανέλαβαν την πρωτοβουλία Εγγραφής Στοιχείων Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Λήμνου στο Εθνικό Ευρετήριο της Ελλάδας. Το Εθνικό Ευρετήριο αποτελεί την προσπάθεια καταγραφής της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας με τρόπο έγκυρο και επίκαιρο. Δίνεται η ευκαιρία στους ίδιους τους φορείς της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (κοινότητες, ομάδες, ακόμα και μεμονωμένα άτομα) να μοιραστούν με το κοινό, τόσο της χώρας τους όσο και της διεθνούς κοινότητας, πληροφορίες για τη συλλογική τους ταυτότητα, τις πολιτισμικές τους εμπειρίες, καθώς και να προτείνουν τρόπους για τη μελέτη και τη διαφύλαξη της ΑΠΚ.
Το 2019, κατατέθηκε ο πρώτος φάκελος για την ένταξη του μελίπαστου/μελίχλωρου στο Εθνικό Ευρετήριο ΑΠΚ. Η διαδικασία αυτή προχωράει ομαλά. Περιμένουμε τυχόν τελευταίες παρατηρήσεις από την Εθνική Επιστημονική Επιτροπή και μόλις έχουμε τη θετική γνωμοδότησήτης, η απόφαση εγγραφής του στοιχείου στο Εθνικό Ευρετήριο θα αποσταλεί στην Υπουργό Πολιτισμού προς υπογραφή.
Το 2020, ξεκινήσαμε τις διαδικασίες για την ένταξη στο Εθνικό Ευρετήριο ΑΠΚ και της μάντρας της Λήμνου, του μεικτού, αγροτο-κτηνοτροφικού συστήματος οργάνωσης του πρωτογενούς τομέα του νησιού, που χαρακτηρίζει το τοπίο και συνδέεται με την ταυτότητα του τόπου. Οι μάντρες της Λήμνου συγκροτούν ένα σύστημα οργάνωσης του αγροτο-κτηνοτροφικού τομέα του νησιού, το οποίο καθορίζουν περιβαλλοντικοί και πολιτιστικοί παράγοντες (βιοποικιλότητα, κλίμα, ανάγλυφο, παραδοσιακές αγροτικές πρακτικές, κοινωνικοοικονομικές δομές). Γύρω από τη μάντρα αναπτύσσεται ένα σύστημα εγκαταστάσεων, βοσκοτόπων, καλλιεργειών και ανθρώπινων σχέσεων που δρουν συμπληρωματικά και επέτρεψαν στους ανθρώπους να επιβιώνουν για αιώνες. Φορείς του στοιχείου της μάντρας είναι στην πλειοψηφία τους οι κεχαγιάδες, οι αγροτο-κτηνοτρόφοι της Λήμνου, οι οποίοι είτε διαθέτουν παραδοσιακές μάντρες είτε τις νοικιάζουν, αναπτύσσοντας δίπλα και σύγχρονα προβατοστάσια. Οι λειτουργίες της μάντρας, οι οποίες διατηρούν τον παραδοσιακό χαρακτήρα τους, εξακολουθούν να εξυπηρετούν τις ανάγκες των κτηνοτρόφων του ιδιαίτερου, μικτού γεωργο-κτηνοτροφικού συστήματος που χαρακτηρίζει τον πρωτογενή τομέα και την οργάνωση του αγροτικού χώρου της Λήμνου. Αυτήν ακριβώς τη ζωντανή κληρονομιά του τόπου μας θέλουμε να καταγράψουμε και να αναδείξουμε με την προσπάθεια που έχει ξεκινήσει.
Θυμίζουμε ότι η διαδικασία εγγραφής αποτελείται από τρία στάδια, τη συμπλήρωση της Δήλωσης Πρόθεσης Υποβολής του στοιχείου, τη δημόσια διαβούλευση και την επεξεργασία του Δελτίου Στοιχείου ΑΠΚ και τέλος την υποβολή του ολοκληρωμένου Δελτίου για τη μάντρα της Λήμνου στη Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΥΠΠΟΑ, προϊόν εσωτερικής διαβούλευσης του δεύτερου σταδίου. Τον Φεβρουάριο του 2020 προχωρήσαμε στο πρώτο βήμα, με την κατάθεση της σχετικής Δήλωσης Πρόθεσης Υποβολής.
Η Δήλωση εγκρίθηκε (δείτε εδώ για τα αποτελέσματα της πρώτης φάσης της διαδικασίας: bit.ly/3aoJ0fc) και προχωράμε στην επόμενη φάση, αυτή της συμπλήρωσης του σχετικού Δελτίου.
Οι πληροφορίες που είναι απαραίτητες χωρίζονται στις παρακάτω κατηγορίες:
– Πληροφορίες για τη μάντρα όπως απαντάται σήμερα
– Πληροφορίες για τις εγκαταστάσεις και τον εξοπλισμό τους
– Πληροφορίες για τα προϊόντα που παράγονται ως αποτέλεσμα της επιτέλεσης του στοιχείου της μάντρας
– Ιστορικά στοιχεία για τη μάντρα
– Πληροφορίες για τη σημασία της σήμερα
– Στοιχεία για τη διαφύλαξη και ανάδειξη της μάντρας σήμερα.
Εξαιτίας των περιορισμών στις μετακινήσεις λόγω του COVID-19, ξεκινάμε με βιβλιογραφική έρευνα και μόλις η κατάσταση το επιτρέψει θα προχωρήσουμε και την έρευνα στο πεδίο. Θα ήταν πραγματικά πολύτιμο να μοιραστείτε μαζί μας πληροφορίες / φωτογραφίες/ μαρτυρίες που θα βοηθήσουν στη συμπλήρωση του δελτίου της ΑΠΚ, συμβάλλοντας στην καταγραφή και διαφύλαξη ενός τόσο σημαντικού στοιχείου του πολιτισμού της Λήμνου.
Ελπίζουμε σύντομα να έρθουν καλύτερες μέρες και να γιορτάσουμε μαζί σας τα καλά νέα για το μελίπαστο και να προχωρήσουμε πιο δυναμικά και μαζί σας τη μελέτη για τη μάντρα!
Στοιχεία επικοινωνίας:
Email: Ειρήνη Λυρατζάκη -ilyratzaki@med-ina.org
Τηλ.: Ραφαήλ Γιαννέλης – 6983 388863