Πανδαισία χρωμάτων

Άγρια χλωρίδα και βότανα

Η γεωγραφία, βιογεωγραφία αλλά και η ιδιαίτερη γεωμορφολογία της Λήμνου σε συνδυασμό με τη μακραίωνη ανθρώπινη παρουσία έχουν δημιουργήσει έναν τόπο υψηλής οικολογικής αξίας. Η αξία αυτή προκύπτει από τους ποικίλους φυσικούς σχηματισμούς βλάστησης, αλλά και από τις σημαντικές ημιφυσικές περιοχές, που αποτελούνται κυρίως από γεωργικές εκτάσεις.

Η Λήμνος με τις εκτεταμένες γόνιμες πεδιάδες της και τη γεωγραφική της θέση έχει υπάρξει ιστορικά σημαντικός σταθμός της επονομαζόμενης «διαδρομής σιτηρών» σε ολόκληρο το Αιγαίο και χαρακτηρίζεται ακόμα από εκτεταμένες καλλιέργειες σε σύγκριση με άλλα νησιά.

Η χλωρίδα και τα άγρια βότανα του νησιού μελετήθηκαν ήδη από το 1943 και έως το 2003 το ανθολόγιο της Λήμνου αποτελείτο από 681 είδη φυτών. Το πρόγραμμα Terra Lemnia έχει ήδη συμβάλλει στην αύξηση του αριθμού αυτού σε 756 είδη.

Στα αναγνωρισμένα αυτά είδη χλωρίδας ανήκουν διάφορες κατηγορίες όπως τα άγρια φυτά που φύονται σε καλλιέργειες (wild arable plants), οι “άγριοι συγγενείς” των καλλιεργούμενων ειδών και τα άγρια βότανα. Η παρουσία τους στο νησί οφείλεται κυρίως στη διατήρηση των παραδοσιακών αγρο-κτηνοτροφικών πρακτικών που ασκούνται έως σήμερα.

Τα άγρια φυτά που φύονται σε καλλιέργειες (wild arable plants) χρησιμοποιούνται συχνά ως αποτελεσματικοί δείκτες βιοποικιλότητας για την παρακολούθηση των γεωργικών πρακτικών και πολλά από αυτά χαρακτηρίζονται ως τρωτά από τη Διεθνή Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN), καθώς απειλούνται από την εκτεταμένη χρήση χημικών.

Οι άγριοι συγγενείς των καλλιεργούμενων ειδών έχουν μεγάλη οικολογική αξία και παίζουν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση γενετικού υλικού ύψιστης αξίας. Απειλούνται δε, από την εκτεταμένη χρήση υβριδίων. Τα άγρια βότανα τα οποία απαντώνται σε αφθονία στα καλλιεργούμενα βοσκοτόπια του νησιού, έχουν τόσο οικολογική όσο και οικονομική αξία.

Οι Λημνιοί χρησιμοποιούν τα άγρια χόρτα και βότανα της Λήμνου με παραδοσιακούς τρόπους. Τα χρησιμοποιούν ωμά σε σαλάτες ή βρασμένα, φτιάχνουν γέμιση για παραδοσιακές πίτες καθώς και την παραδοσιακή πίτα ‘Τσουρεκούδια’. Τα είδη που καταναλώνονται κυρίως ως βραστή ή κρύα σαλάτα είναι οι καυκαλήθρες, οι γκρούβες, οι κουτσουνάδες, οι γαλατσίθρες, το πεντάνευρο, η μολόχα, το πράσο, ο ασκορδουλάκος, οι γλιστρίδες και το σκομπρογούλι. Πολλά από τα χόρτα που δεν μπορούν να καταναλωθούν φρέσκα, τα κάνουν τουρσί. Επιπλέον, κάποια άγρια χόρτα έχουν και φαρμακευτικές/θεραπευτικές ιδιότητες όπως το φλισκούνι, το μάλαθρο, η ρίγανη, η τσουκνίδα, το βαλσαμόχορτο ή σπαθόχορτο, το αγριοκάρδαμο, η φλαμουριά, το χαμομήλι, η μαντζουράνα, η αγριάδα και ο χαμοκίσσαρος.

Η Ομάδα Βιοποικιλότητας του προγράμματος Terra Lemnia καταγράφει την υφιστάμενη κατάσταση της βιοποικιλότητας στη Λήμνο και μελετά τη διασύνδεσή της με τις υπάρχουσες αγροκτηνοτροφικές πρακτικές. Καταμετρώντας τη χλωρίδα, τα έντομα και τα πτηνά της Λημνιακής υπαίθρου, γίνεται μια προσπάθεια κατανόησης αυτών των διασυνδέσεων και η επιλογή των κατάλληλότερων βιολογικών δεικτών, με σκοπό την αποτελεσματικότερη μελέτη και προστασία του, υψηλής οικολογικής αξίας, Λημνιακού αγροκτηνοτροφικού τοπίου.

Η Ομάδα Βιοποικιλότητας αποτελείται από μια διεθνή ομάδα επιστημόνων διαφόρων ειδικοτήτων και απαρτίζεται από βοτανολόγους του Γερμανικού Πανεπιστημίου του Γκέτινγκεν και του Πανεπιστημίου Πατρών, ορνιθολόγους από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, γεωπόνους, εντομολόγους και εδαφολόγους από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, με τη συμβολή του Γαλλικού Ερευνητικού Ινστιτούτου «Tour du Valat» και της Διεθνούς Ένωσης για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN) υπό τον συντονισμό του MedINA.